گزارش اِجمالی از وضعیّت مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام)
گزارش اِجمالی از وضعیّت مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام)
مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) که به نام مبارک حضرت محسن بن علی بن ابی‌طالب(علیه‌السّلام) نامیده شده، از جمله شبکه‌هایی است که سازمان حزب‌الله باید به ایجاد آن اقدام می‌نمود. این حوزه به تربیت مجتهدان کارآمد برای جامعه و حکومت دینی اقدام نموده است. بر اساس آرمان‌ها و برنامه‌های تعلیم و تربیتی حزب‌الله شکل گرفته و تلاش دارد با آموزش فضلإ تشکیلاتی، نه‌تنها خود تشکیلات حزب‌الله را با فقیهان شاخص سازماندهی کند، که بتواند با تربیت فقیهان کارآمد، حوزه اجرایی حکومت دینی را از متن حوزه دین اداره نماید. اینک که چندی است از تشکیل این حوزه مبارکه می‌گذرد ضروری بود گزارشی هر چند مختصر از فعالیت‌های آن داده شود تا شاید شیفتگان حزب‌الله با امید بیشتری به فعالیت‌های خویش ادامه دهند و سختی‌های راه را بهانه‌ای برای «ترک» یا طرد قرار ندهند.
یک ـ هویّت:
مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) به دلیل حوزه‌ای بودن نه تنها تمامی علوم و دروس حوزوی موجود را اعم از «تفسیر»، «علم اصول»، «فقه»، «کلام»، «حکمت»، «تاریخ»، «اخلاق» و «عرفان» را مورد توجه قرار می‌دهد که صرفاً بر اساس شکل سنتی حوزه در روش تربیت و تعلیم و پی‌گیری آموزش‌های حوزوی خود را دنبال می‌نماید ولو در محتوا به دنبال معارف و حقایق پنهانی است که تاکنون مورد توجه استقلالی قرار نگرفته است. بنابراین نه تنها شیوه مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) «سنّتی» و برآمده از «منطق» و «فکر» سلف صالح مقام فقاهت بوده و هست که نوع نگرش آن یافت حقایق جدید بر اساس همان نظر سنّتی به حوزه دین و حوزه دینی است.
دو ـ اهداف:
این حوزه بر اساس «اهداف» زیر شکل گرفته است:
۱. تربیت و آموزش نخبگان فاضل روحانی مورد نیاز آینده بر اساس اصول:
الف) اصل تفقّه حقیقی روحانی از دین، به دور از جوزدگی، زمان زدگی، یا قشری نگری و غیره
ب) اصل ایجاد تعبد و تخلّق به اخلاق دینی مطلوب روحانی در مقام تفقه و رفتار دینی
ج) اصل تسلط کامل روحانی بر منابع اولیّه دینی شامل قرآن، حدیث و تاریخ دینی
د) اصل تطرق انقلاب‌گری روحانی جهت تصدّی و مدیریت، یا نظارت کارشناسانه بر سازمان و برنامه‌های حکومت دینی
و) اصل گسیل منطقی روحانی برای تبلیغ دین در مناطق مختلف جهان با ملاحظه‌ها نیازها و اقتضائات جغرافیایی منطقه تبلیغی
هـ) اصل تعریف آموزش‌ها و پژوهش‌ها و تربیت‌های جامع حوزوی در کمترین زمان ممکن
۲. یافت و شناسایی نیروهای نخبه مطوّی در جامعه‌های شیعی جهت جذب به سلک مقدس روحانیّت
- ارضإ نخبگان فعلی و آینده حوزه‌های دینی در نوع آموزش، پرورش و پژوهش
۴. تدوین کاربردی علوم متداول حوزوی که مورد نیاز حکومت و جامعه دینی و ساختارهای متفاوت آن است.
- ایجاد توان پاسخ‌گویی فقاهتی و معرفتی در حوزه‌های دینی
۶. ارائه مشاوره‌های فقهی به حوزه حوزویان و شیعه
- عرضه مدوّن معارف فقاهتی حوزه‌های دینی به جامعه ایران و سایر جوامع دینی
- بازیابی گنجینه‌های علوم و معارف حوزه‌های دینی
- تثبیت برتری معرفتی و فقاهتی حوزه‌های تشیع بر سایر حوزه‌ها و علوم ادیان و فرق
۱۰. شکل‌دهی و توسعه پایگاه‌های تبلیغی شیعه در داخل و خارج از مرزها از طریق اعزام حوزویان تعریف شده برای آن مناطق خاص
۱۱. مطرح ساختن نیروهای با استعداد و توانمند حوزوی برای اهداف عالیه حوزوات دینی در سطح درون و بیرون از مرزهای سیاسی
۱۲. راه‌اندازی جبهه متشکل و سازماندهی شده مبارزه با ادیان و فرق انحرافی موجود در سراسر جهان و با تمامی توان موجود و بایسته
۱۳. تربیت روحانیّت متفقّهِ حکومت‌گر، یا ناظر و مشاور، برای تصدی مناسب مورد نیاز حکومت دینی
۱۴. تدوین اصول و مبانی دینی حزب‌الله در تمامی گرایش‌ها و رشته‌های دینی و علمی
۱۵. سازماندهی آموزشی حداقل برای تربیت روحانیّت محلّی و بومی ماندگار مناطق
سه ـ ویژگی‌ها:
ویژگی‌های انحصاری و اختصاصی دروس خارج مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) عبارتند از:
۱. طرح مباحث ناشناخته از معارف وحیانی دین در حوزه‌های مختلف با استفاده از میراث غنی عالمان دینیِ حال و گذشته در ابعاد گوناگون
۲. نظام‌یابی حقایق دینی جهت شناخت منسجم و ارتباطی با حقایق دینی
- شناخت تأویلی حقایق دین بر محوریّت اهل‌البیت(علیهم‌السّلام) پس از گذر از شناخت حقایق دینی به واسطه بیانات اهل‌البیت(علیهم‌السّلام)
۴. تلاش برای تربیت جامع فضلاء حوزه دین نسبت به علوم فقهی، اصولی، تفسیری، فلسفی، کلامی و تاریخی
۵. تربیت تشکیلاتی فضلاء در مقام فکر و عمل جهت پر کردن خلأ بُعد تشکیلاتی دین
۶. حضور تحلیلی ـ خبری نسبت به سیاست‌ها، برنامه‌ها و وقایع نظام‌های درونی و برونی جامعه اسلامی
- تقدّم گسترش عمودی از درک معارف عمیق دین، بر گسترش افقی و سطحی‌نگرانه به آن
- تلاش برای اصل‌بندی توصیفی معارف دین جهت تعریف ریاضی آن‌ها در آینده‌ای نه چندان دور
۹. محور قرار دادن قرآن و روایات اهل‌البیت(علیهم‌السّلام) و به خصوص شخصیت وجودی اهل‌البیت(علیهم‌السّلام) در تمامی دروس و کشف حقایق ناب دینی از آن‌ها
۱۰. نقد و بررسی تمامی نظرات مطروحه در هر مسأله با تعیین دقیق جایگاه معرفتی آن در نظریّه مقبول
۱۱. سیستمی و منطق‌دار تعریف کردن دروس خارج ـ به جای استاد محوری تعریف کردن آن ـ و بنابراین به پایان آوردن دروس معیار از برای فارغ التحصیلی نیست، بلکه فرا گرفتن شیوه و منطق فهمِ دروس معیار است. به همین دلیل همان‌طوری که دروس تکراری نیست، تکرار پذیرش نیست و برای نسل‌های بعدی تحصیلی زمینه حرکت به سوی جلو و رشد معارفی کاملا آماده شده است از این جهت دروس حوزه فوق دَوَرانی تعریف نمی‌شود تا شاگرد تنها نظرات استاد را بگوید، یا آن را نقد کند، بلکه وظیفه دارد که علاوه بر بیان آن، حرکت به سوی کشف ناشناخته‌ها را با شدت و همّت ادامه دهد.
۱۲. باز بودن فضای بحث و سؤال و جواب به طور کامل در جلسات درس جهت افزون‌سازی قدرت خلاقیّت و مباحثه
۱۳. دارا بودن محصّلین از تکلیف شب برای کمک به مجهولات دانشی استاد، یا تکمیل مباحث مطروحه وی و احیاناً نقد و ردّ بر آن جهت بالا رفتن روحیه تحقیق و پژوهش و مطالعه
۱۴. تعریف نقّادانه نظرات و اندیشه‌ها با تبیین اصول موضوعه و زیربنایی هر یک از آن‌ها در قالب «اصول پایه» و «اصول ناظر» و «اصول کاربردی»
۱۵. دارا بودن هر درس از «متن» نوشتاری
۱۶. تعریف نوشتاری مطالب دروس به «متن اصلی»، «پاورقی»، «پی نوشت» و «پای پی نوشت».
۱۷. تکمیل مباحث مطروحه استاد توسط تحقیقات کلاسی انجام شده توسط شاگردان
۱۸. تلاش برای تعریف تطبیقی مباحث نوین با مباحث پایه موجود و متداول حوزه در تحقیق پایانی هر بحث
۱۹. وارد کردن محصّلین به نوشتن پایان نامه، یا تدوین مقاله و رساله علمی
۲۰. تلاش برای مکمّل دیدن نظرات متعدد فقاهتی عالمان دین به جای در تعارض و به تبع در تساقط دیدن آن‌ها
۲۱. اصل پایه و مقدمه دیدن داشته‌ها و میراث فرهنگی موجود حوزه برای یافت حقایق دقیق‌تر و بایسته‌تر دین و در نتیجه ارج‌گذاری تام و تمام به موجودی حوزه در عین اندک دیدن موجودی عرضه شده از معارف وحیانی
چهار ـ اصول زیربنایی:
بخشی از اصول زیربنایی تفکر مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) را می‌توان در اصول زیر عرضه کرد:
۱. اصل سه بُعدی دیدن دین و حقایق دینی شامل بُعد فردی، بُعد حکومتى و بالاخره بُعد تشکیلاتی و در نتیجه تلاش برای درک ابعاد سه‌گانه فوق در هر مسأله از مجموعه مباحث دین
- اصل تعریف حقایق دین به «عناصر»، «قواعد»، «قوانین» و «همیارهای نظام‌بخش»
۳. اصل «مساوق» دیدن حوزه «دین» با حوزه‌های «علم» و «وجود»
۴. اصل طولی و طریقی دیدن «تجربه» از برای «عقل» و «عقل» از برای وحی، بنابراین آن‌چه که در این حوزه به آن محوریت داده می‌شود «عقل طریقی» است و نه «عقل مستقل»
۵. اصل ضرورت نگرش اجتهادی به تمامی علوم «مقدماتی» و «اصلی» دین
۶. اصل یافتن حقایق موضوعی در حوزه دین همانند حقایق محمولی
- اصل «جز» از «کل» دیدن هر حقیقت دین و در نتیجه ارتباطی دیدن معارف و احکام موضوعات به میزان ارتباط حکمی و موضوعی موضوعات مرتبط با موضوع مورد بحث
- اصل یافتن حقایق دینی از متون وحیانی، آن هم بر محوریت قرآن صامت و ناطق
- اصل شهرتی بودن معارف اندیشه‌ای و فقاهتی حوزه
۱۰. اصل «قانونمند» دیدن بیانات دینی مقام وحی و ضرورت تلاش برای یافت آن از «متن» و «بطن» معارف وحیانی
۱۱. اصل تحلیلی دیدن قضایا و گزاره‌های دینی به جای «ترکیبی» تعریف کردن آن‌ها
۱۲. اصل نگرش «استعلایی» ـ «استنباطی» و «تحلیلی» به حقایق دین
۱۳. اصل «تبیینی» دیدن إرادات استعمالی نسبت به مرادات وضعی الفاظ و در نتیجه کشف بسیاری از حقایق دینی از راه استعمالات و اشتقاقات کبیر و صغیر الفاظ
۱۴. اصل تلاش برای یافت حقایق دینی از «نقاط»، «حروف»، «اعداد» و «شکل» هندسیِ حروف، کلمات، پاره جملات، جملات، آیات، فرازها و سور علاوه بر بهره‌وری از مکث و غیره
۱۵. اصل و شرعی دیدن هویّت ذاتی الفاظ و عَرَضی دیدن هویّت عرفی آن‌ها
۱۶. اصل نگرش جایگاهی به هر یک از حقایق دینی در منظومه معارف دین و تبیین معارفی آن بر اساس جایگاه آن
۱۷. اصل «ترتّبی»، «پلکانی» و «زنجیره‌ای» دیدن حقایق دین
۱۸. اصل تعریف حقایق دین در مراتب «حجّتی»، «انطباقی» و «باطنی» دین و منحصر بودن موجودی فهمِ از دین تا پایان دوران غیبت به درک معارفِ حجّتی دین
۱۹. اصل معادله‌ای بودنِ حقایق دین
۲۰. اصل لزوم تفکیک حکمی میان اصلِ ثبوتی حقایق دینی با اصل ایجابی آن‌ها
پنج ـ برنامه‌های خاص:
١. تحفیظ کامل قرآن، نهج البلاغه، ۱۴ هزار حدیث کاربردی، الفیه بن مالک، استاد منظومه حاج ملاهادی سبزواری، حافظ، ادعیه و خطب فقهی و معارفی خاصّ
- آشناسازی طلاب با تاریخ و مبانی دروس اصلی حوزه دینی در سطوح مختلف همانند ادبیات عرب، اصول، فقه، تفسیر، رجال و درایه.
- آشنا کردن طلاب با علوم ثانوی و ضروری حوزه‌های دینی همانند فلسفه، کلام، منطق، در حد اجتهاد کامل.
- آشنا کردنِ طلاب با علوم انسانی در حوزه‌های دینی سیاست، اقتصاد و سایر علوم
انسانی در حد تسلّط مطلوب.
۵. تسلط کامل به زبان عربی و انگلیسی، یا یکی از زبان‌های دیگر دنیا
- آشنا کردن طلاب با مناطق جغرافیایی جهان بر اساس تخصیص هر طلبه به کشوری خاصّ جهت برنامه‌های درازمدت حزب‌الله
۷. آشنا کردن تجربی و عملی طلاب برای تصدی، یا کارشناسی مناصب حکومتی در ابعاد گوناگون.
- آشنا کردن طلاب با فنون مهارتی مورد نیاز شامل رایانه، اینترنت، مداحی و مرثیه‌سرایی، فنون قرائتی قرآن، نویسندگی و ادبیات، هنر، محراب، آموزش درست صبغ عقود.
۹. آشنا کردن فضلا به تمامی فنون و روش‌های مهم ذی طلبگی در برخوردها، ناهنجاری‌ها و ایجاد هنجارهای مفید
شش ـ گزارش عملکرد حوزه:
الف) گزارش آموزشی: در طی هر هفته دروس زیر در مدرسه فقاهت ولائی محسنیّه(علیه‌السّلام) به صورت درس خارج تدریس می‌شود.
یک ـ تفسیر قرآن:
تفسیر فوق از سوره حمد شروع شده و اکنون پس از سال‌ها تدریس به آیه «مالک یوم الدین» رسیده است بیش از هزار صفحه مطالب بسیار موجز و پیچیده آن آماده چاپ شیده است.
دو ـ علم اصول معرفت دینی:
این درس به جای منحصر کردن علم اصول به «فقه» کل «معرفت دینی» را در بر می‌گیرد و معتقد به آن است که نه تنها فقه، که تمامی علوم دارای «منطق فهم عام»، «خاص» و «خاص الخاصّ» می‌باشند که بدون اجتهادِ ناب، امکان فهم أن حقایق وجود ندارد. این درس پس از طرح مبادی علم اصول در دو مجلد ـ که آماده چاپ است ـ به مباحث علم اصولِ استعلایی پرداخته شده است، تا پس از عرضه مباحث درون علمیِ آن در نهایت به عرضه مباحث علم اصول استنباطی و سپس تحلیلی اقدام گردد، و در علم اصول استعلایی نیز پس از طرح «مبادی»، اصولِ تبیینیِ ما تقدّمِ معرفت اصولی مطرح گردید و اکنون دو اصل «حقانیت» و «عقلانیت» حقایق اصولی، در گسترده‌ترین بستر در حال تدریس است.
سه ـ فقه استدلالی بیع:
این درس با اصل بندی قواعد «مفهومی» و «کاربردی» باب بیع در اصول «پایه»، اصول «ناظر» و اصول «کاربردی» اکنون به باب معاطاه رسیده و آن باب را از منظر سه اصل «صحّت»، «ملکیّت» و «لزوم» در شبهاتِ موضوعیّه و حکمیّه مورد بحث قرار می‌دهد.
چهار ـ فقه افتایی:
این درس که صرفاً به تبیین جدید و اصل‌بندی شده از عروه می‌پردازد و درصدد است که فتاوی فقهی را در همه مسائل و ابواب گوناگون آن، به اصولِ «توصیفی مشهوری» تعریف کند، مبانی موافق و مخالف آن را در قالب دو متنِ «جدولی» و «موجز» عرضه نماید، تاکنون نیز باب «اجتهاد و تقلید» تمام شده و بحث در باب‌های «طهارت» و «حج» ادامه دارد.
پنج ـ حکمت ایمانی:
این درس، تلاش دارد تا «عناصر» و «قواعد» و «قوانین» و «معیار نظام بخش» حکمت دینی را از زاویه متون وحیانی عرضه کند و بایسته‌های ناگفته در حکمت صدرایی را از متون وحیانی و با منطقِ «طریقی دیدن عقل» نسبت به وحی عرضه نماید، تاکنون نیز بیش از ۳۰ اصل از اصول فوق کشف و تبیین گردیده و این بحث نیز هم چنان ادامه دارد.
شش ـ کلام مهدویتی:
در این درس تلاش شده «مهدویّت دینی» از زاویه مباحث کلامی و بر اساس اصول زنجیره‌ای خاصّی تعریف و عرضه گردد، تاکنون بیش از ده اصل آن کشف و در قالب دو مجلّد کتاب آماده عرضه شده و اکنون مباحث آن در ارزیابی دقیق هویت اسمی و اوصافی آن حضرت رسیده است.
هفت ـ علم اصول تاریخ دینی:
تاکنون در غالب حوزه‌های علمیّه، تاریخ دینی به عنوان درس رسمی تلقی نشده و منطق فهم درستی بر اساس بیان خود شارع دینی از برای آن عرضه نگردیده، بنابراین تلاش گردید علم اصول تاریخ دینی بر محوریت نهج البلاغه تبیین گردد. تاکنون بیش از ۲۰ اصل آن کشف شده و این مباحث ادامه دارد. لازم به تذکر است که تحقیقات تاریخی حزب الله در ۶۰۰ مجلد آماده برای تدریس عرضه شده است که پس از به پایان آمدن مباحث علم اصول فوق ـ که تاکنون یک مجلد آن آماده چاپ شده ـ ان شاء الله به عرضه آن مباحث ـ که بیش از ۲۰ سال است ادامه دارد ـ شروع خواهد شد.
هشت ـ فقه تشکیلات و سازماندهی:
این مباحث که برای اولین بار در تاریخ فقه عرضه می‌شود بر اساس ارزیابی فقاهتی مفهوم حزب الله شکل گرفت و اینک به دلیل ضرورت‌های اجرایی فعالیت تشکیلاتی حزب‌الله، بحث از «فتیه» به عنوان کوچک‌ترین نهاد تشکیلاتی حزب الله در دستور کار قرار داده است، در این بحث ابتدا از ساختار فتیه سخن گفته شد و سپس به مباحث فقاهتی آن به وسعت و با دقت تمام ادامه داده شده و علی‌رغم تدوین شدن بیش از ۲۰۰ صفحه مطالب آن، این بحث هم چنان ادامه دارد. فضلاء با آموزش مباحث مذکور، اندک اندک ابعاد فقه تشکیلاتی دین را آموزش می‌بینند.
نُه ـ اخلاق و عرفان دینی:
تلاش شده در قالب بیاناتِ هفتگی، «آداب اخلاقی» و «رفتاری»، ـ«اسرار عرفانی» و به خصوص «ارزیابی» فقاهتی از روایات اخلاقی مقام نبی اعظم(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) این درس عرضه گردد، که تاکنون نیز قسمتی از آن بیان شده است.
ده ـ ارزیابی فقاهتی نظرات حاکمیتی رهبری معظم
از جمله مباحث انحصاری این حوزه، تدریس فقاهتی نظرات حاکمیّتی ولی فقیه حاکم بر جامعه است که اکنون در قالب اصل ۴۴ این مهم در حال انجام است. فضلا حوزه با آموزش فقاهتی مباحث فوق، آرام آرام با ابعاد فقه حکومتی نیز آشنا می‌شوند.
***
والحمد لله رب العالمین
سیدمحمدباقرخرازی